ლაკანის სიმბოლური წესრიგის ტყვეობა და ანტინატალიზმი

რედაქტორი: ბექა იობიძე

კორექტორი: გვანცა გოგილაშვილი

მდევარი, 2025

 

 

 

 

წინათქმა

 

,,მე საკუთარ თავს ვცნობ ენაში, მაგრამ მხოლოდ იმ ფასად, რომ მასში, როგორც ობიექტი, ვიკარგები^[1]’’. ჟაკ ლაკანისთვის, მეოცე საუკუნის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი მოაზროვნისა და ფსიქოანალიტიკოსისთვის, უმნიშვნელოვანესი და უძვირფასესი რამ, რაც ადამიანს ფიზიკურ სამყაროსთან აკავშირებს, ენაა. ენა ლაკანისთვის არა უბრალოდ ურთიერთობის საშუალება, არამედ კაცობრიობის ისტორიაში ნებისმიერი საზოგადოებრივი წყობის ჩამოყალიბებისა და არსებობის ქვაკუთხედია. ადამიანი მხოლოდ მაშინ ხდება ადამიანი – სუბიექტი, როცა ფიქრობს, საუბრობს, წერს, გამოხატავს ენაში. თუმცა პარადოქსულად იგი საკუთარ თავს კარგავს მაშინვე, როგორც კი იწყებს ამ ენის დაუფლებას. ადამიანი ამ დროს თავის სრულყოფილ თვითქმნადობას, თავის იდეალურ შესაძლებლობას სამუდამოდ შორდება – იგი იქცევა ენის ობიექტად, ყალიბდება ენის ჭრილში და სამუდამოდ მის მარწუხებში ექცევა.

შეიძლება თუ არა, რომ შენ გარშემო არსებულ საზოგადოებრივ წყობას გაექცე? ეს, ალბათ, კაცობრიობის ისტორიაში ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი კითხვაა, რადგან იგი სინამდვილეში ამგვარად წაიკითხება: შეიძლება თუ არა, რომ გათავისუფლდე? მოცემული ტექსტის მიზანია, ჟაკ ლაკანის მიერ ჩამოყალიბებული საზოგადოებრივი წყობის თეორიისა და ანტინატალიზმის (ერთი ძალიან რადიკალური ფილოსოფიური მოძღვრების) დაკავშირებით სცადოს უპასუხოს ამ კითხვას. და მიუხედავად იმისა, რომ ეს მცდელობა დასაწყისიდანვე მარცხისთვისაა განწირული, ფილოსოფიური მსჯელობის ღირებულება ხომ თავად მსჯელობაა.

 

ჟაკ ლაკანი და სიმბოლური წესრიგი

 

სლავოი ჟიჟეკი ლაკანზე წერს: ,,ლაკანისთვის ფსიქოანალიზი თავისი არსით არ არის მხოლოდ ფსიქიკური აშლილობების თეორია და მკურნალობის გზა; ესაა თეორია და მიდგომა, რომელიც ადამიანს ადამიანური არსებობის ყველაზე უკიდურეს მდგომარეობასთან აპირისპირებს. ფსიქოანალიზის მიზანი არ არის, რომ პიროვნებამ საზოგადოებრივი სინამდვილის მოთხოვნებს შეგუება შეძლოს; პირიქით, იკვლევს, როგორ იქმნება თავად ის, რასაც „სინამდვილეს“ ვუწოდებთ. იგი მხოლოდ იმას კი არ გვაჩვენებს, როგორ მივიღოთ ჩვენში არსებული და დათრგუნული სიმართლე, არამედ გვიხსნის, როგორ ჩნდება ჭეშმარიტების განზომილება ადამიანურ სინამდვილეში^[2]. აქ იკვეთება, რომ ჟიჟეკისათვის ლაკანი არა მხოლოდ ფსიქოანალიტიკოსი, არამედ ფილოსოფოსი და ანთროპოლოგია, რასაც მისი თეორიის ზედმიწევნით განხილვა ცხადყოფს.

ლაკანი ტერმინებს – ნამდვილი, სიმბოლური და წარმოსახვითი – ადრეულ წერილებშივე იყენებს, თუმცა მხოლოდ 1953 წლიდან განიხილავს მათ, როგორც ერთიანი თეორიული ჩარჩოს მთავარ შემადგენელ ნაწილებს. ეს სამი განზომილება, მარტივად რომ ვთქვათ, ადამიანის გამოცდილებისა და მისი სამყაროსთან მიმართებულობის სრულყოფილი აგებულებაა. ლაკანი თითოეულ მათგანს ,,წესრიგს“ უწოდებს და მათი გაშიფვრით ცდილობს ამოხსნას ადამიანური ბუნება. წლების შემდეგ იგი ამ სამმაგ წესრიგს ბორომეული კვანძით ხსნის – თითოეული წესრიგი განსაზღვრულია დანარჩენი ორის მიმართებით. მათი ურთიერთდამოკიდებულება ყალიბდება ბორომეულის კვანძით – ნებისმიერი რგოლის გაწყვეტით დანარჩენი ორიც წყდება. ლაკანი, როგორც ფროიდის გავლენის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი მემკვიდრე, სწორედ ამ სამმაგი წესრიგის შემოტანით ცდილობს ფსიქოანალიზის მრავალი გაუგებრობის ახსნას – მისთვის ,,წარმოსახვითი მამა“, ,,სიმბოლური მამა“ და ,,ნამდვილი მამა“ ერთმანეთისგან განსხვავდება.

მიუხედავად იმისა, რომ სამ წესრიგში სიმბოლური ყველაზე არსებითია, ლაკანის ფსიქოანალიზის თეორიის სრულყოფილად აღსაქმელად საჭიროა, მოკლედ განიმარტოს წარმოსახვითი და ნამდვილი მდგენელებიც. წარმოსახვითი წესრიგი არის ფსიქიკური სივრცე, რომელშიც ადამიანი, ჩვილი ბავშვი, იძენს პირველ იდენტობას სხეულებრივ ანარეკლთან თავის ამოცნობით. ეს „თვითშეცნობა“ მოჩვენებითია – ეფუძნება მხოლოდ გარეგნულ სურათს და არა შინაგან თანხვედრას. აქ ეგო ყალიბდება ყალბი თვითამოცნობითა და მსგავსებით.^[3] წარმოსახვითი წესრიგი იცვლება მაშინ, როდესაც ბავშვი ერთვება სიმბოლურ წესრიგში – იწყებს ლაპარაკს. თუმცა წარმოსახვითი არასდროს ქრება – ჩვილობის ასაკის გავლის მიუხედავად, ყოველთვის არსებობს ენის ის მხარე, რომელიც ამახინჯებს და ირეკლავს სიმბოლური წესრიგის დისკურსს. ადამიანი სამყაროს უყურებს წარმოსახვითი დამახინჯების ჭრილიდან; მაგრამ აქ ორმაგი უკუკავშირია – წარმოსახვითი საბოლოოდ ყალიბდება სიმბოლურით. ჩვენი წარმოდგენები, წარმოსახვა, თვითიდენტობები და სხეულის განცდები ყოველთვის დამოკიდებულია იმ ენაზე, კულტურასა და სიმბოლურ სისტემებზე, რომლებშიც გავიზარდეთ – ე.ი. სიმბოლურ წესრიგზე.

ამის საპირისპიროდ „ნამდვილი არის ის სფერო, რომელიც სრულად სიმბოლიზაციის მიღმა რჩება“^[4]. ესაა არა მარტო ადამიანის ფსიქიკურ სივრცეში, არამედ ზოგადად მის სინამდვილეშივე არსებული ერთგვარი „შავი ხვრელი“ – „ნამდვილი არის შეუძლებელი“^[5]. შეუძლებელია მისი წარმოდგენა, აღწერა, ნებისმიერ წარმოსახვით თუ სიმბოლურ წყობაში მოქცევა, რაიმე სახით წვდომა, რადგან ის უმართავია. ეს არის გამოუთქმელი, ტრავმული განზომილება, რომელიც სიმბოლურსა და წარმოსახვითს გამუდმებით არღვევს. ნამდვილი არის ის, რაც ზედმეტია, ჭეშმარიტად არსებული, მაგრამ აუხსნელი – რაც არ ექვემდებარება ზოგად ფსიქიკურ საზღვრებს და სწორედ ამ არდაქვემდებარებით ავსებს კიდეც ყველა იმ ცდომილებას, რომლებიც სიმბოლურ და წარმოსახვით წესრიგთან შეუთავსებელია.

ლაკანის ადრეულ შრომებში ტერმინი „სიმბოლური“ ჯერ კიდევ 1930-იანი წლებიდან გვხვდება, თუმცა თავდაპირველად მას ზედსართავად იყენებს; 1950 წელს კი უკვე ანთროპოლოგიური განზომილებიდანაც განავრცობს, მარსელ მოსისა და კლოდ ლევი-სტროსის გავლენით. ლაკანი სწორედ კლოდ ლევი-სტროსისგან ითვისებს სიმბოლური სტრუქტურების იდეას – მოსისა და ლევი-სტროსისთვის კულტურული წეს-ჩვეულებები სიმბოლურად არის ჩამოყალიბებული. ეს გავლენა გადამწყვეტი ხდება ლაკანისთვის, რომელიც აცხადებს, რომ ფსიქოანალიზი არის არა მხოლოდ ფსიქიკის განკურნების გზა, არამედ სიმბოლური სტრუქტურების კვლევა^[6]. სწორედ ამიტომაა სიმბოლური წესრიგი მის თეორიაში მთავარი ჯაჭვი.

სიმბოლური წესრიგი ის აბსტრაქტული წყობაა, რომელიც ენობრივ, საზოგადოებრივ და კულტურულ ნიშნებზეა აგებული და რომლის გარეშეც ადამიანი ვერ ხდება პიროვნება. ეს არაა უშუალოდ ენა, არამედ სინამდვილე, რომელიც ენაში არსებული ნიშნებითა და მათი მიმართებით ყალიბდება. ბავშვი სწყდება დედასთან წარმოსახვით ერთიანობას და ეთანაწყობა კანონის, აკრძალვისა და საზოგადოებრივი ჩვეულებების სისტემას. სიმბოლური წესრიგი დამყარებულია „დიდ სხვაზე“ (l’Autre). ეს უკანასკნელი წარმოადგენს იმ სტრუქტურას, რომელშიც სუბიექტი ჩაწერილია და რომლის დისკურსიც განსაზღვრავს მის სურვილებს, იდენტობასა და ყოფიერებას. იმისათვის, რომ ტერმინები სწორად განვასხვაოთ ერთმანეთისგან, „სიმბოლური წესრიგი“ ენისა და ნიშანთა სტრუქტურული სივრცეა, რომელიც წინ უსწრებს სუბიექტს; „დიდი სხვა“ კი თავად სიმბოლური წესრიგის გაპიროვნებული მხარეა – ესაა აუცილებელი ავტორიტეტი, ის, ვინც ლაპარაკობს, განსაზღვრავს მნიშვნელობას, ვისაც ადამიანი შეჰყურებს.

როდესაც ადამიანი ამბობს: „რას იფიქრებენ სხვები?“, ის უკვე მიმართავს „დიდ სხვას“. მაგრამ ის „სხვა“ ვინაა? მას შეიძლება არ ჰქონდეს სახელი – ეს არის სწორედ ის, რასაც სიმბოლურ წესრიგს ვუწოდებთ: საზოგადოების წესები, ენა, მორალი, კულტურა, ე.ი. ყველაფერი, რაც ადამიანის სურვილზე, ქცევასა და იდენტობაზე გარედან ზემოქმედებს.

მიუხედავად იმისა, რომ ლაკანისეული სამმაგი წესრიგი, მისი აზრით, სრულყოფილად ხსნის ადამიანურ გამოცდილებას, პიროვნება სრულად ვერასდროს აიგივებს თავს ვერცერთ წესრიგთან – იგი მუდმივად მერყეობს იდენტობას, ენასა და განუსაზღვრელობას შორის. სწორედ ამიტომაა ადამიანური არსებობა მუდმივად ცდომილებასა და ხშირად ტანჯვაზე დამყარებული. მაგრამ თუ თეორია სრულყოფილია, რატომ არსებობს ეს ცდომილება? როგორც სტატიის დასაწყისში განიმარტა, მხოლოდ სიმბოლურ წესრიგში ყალიბდება ადამიანი ადამიანად, მაგრამ სწორედ სიმბოლურ წესრიგშივე იქცევა იგი სამუდამოდ შეზღუდულად. თითოეული ადამიანი თავის გამოცდილებას უკვე არსებული, უცხო სტრუქტურების მიხედვით ახარისხებს – სხვანაირად იგი ვერ იაზროვნებს, სრულიად განყენებულ გარემოში ვერ ჩამოყალიბდება მოაზროვნე პიროვნებად. ეს პარადოქსია – ადამიანი ბოლომდე ვერასოდეს მოერგება საზოგადოების წესებსა თუ ჩვეულებებს და, მიუხედავად ამისა, ამ წესების გარეშე იგი ვერც იარსებებს, რადგან მათით არსებობა არა დაბადებისთანავე, არამედ დაბადებამდეც კი იწყება. სწორედ ამ წესრიგის ფარგლებში წარმოიშობა „მე“, როგორც კულტურულად და ენობრივად ჩამოყალიბებული არსება.

სიმბოლური წესრიგი იდეურად ტყვეობაა, რადგან იგი არ გვაძლევს იმას, რაც ნამდვილად გვინდა, არამედ გვაჩვევს, რაც უნდა „გვსურდეს“. ის გვეუბნება, როგორ უნდა ვისაუბროთ, ვის შევუყვარდეთ, როგორი ვიყოთ. ადამიანური სურვილი იმით იქმნება, რომ რაღაც აკრძალულია; მაგრამ აკრძალვა არასდროს ქრება, სიმბოლური წესრიგი აკრძალვაზე, შეზღუდვასა და თვითის ჩარჩოებში მოქცევაზეა დაფუძნებული. ჩვენ ვსაუბრობთ სხვების ენით, ,,დიდი სხვის“ სიტყვებით – ენით, რომელიც არ არის ჩვენ მიერ მოგონილი. პიროვნება სტრუქტურულად დანაკარგზეა აგებული – ის ყოველთვის იძულებულია თავისი სურვილი გადათარგმნოს იმ სიმბოლურ ენაზე, რომელიც უცხოა მისთვის. თარგმანში ყოველთვის იკარგება რაღაც ძალიან ძვირფასი.

 

ანტინატალიზმი

 

,,განა როდესმე მითხოვნია შენთვის, უფალო,

რომ თიხისაგან შემქმენ-მეთქი ადამიანად?!

როდის გეაჯე, ბურუსიდან გამომიყვანე

და ამ მშვენიერ, ტურფა ბაღში დამამკვიდრეო?!

რაკი თვითონვე ჩემს შექმნაში არ მიდევს წილი,

ის იქნებოდა უფრო სწორი, სამართლიანი,

რომ მიწის შვილი ვქცეულიყავ იმავე მიწად“.^[7]

 

ადამიანთა უმრავლესობის ცხოვრების ერთ-ერთი ყველაზე ძვირფასი მოვლენა შვილის ყოლაა – ჭეშმარიტი სიხარული იმის გამო, რომ ახალი სიცოცხლე შექმნილია, ადამიანური გენი გამრავლებულია, გვარი გაგრძელებულია და არსებობა აზრიანია. და რა ხდება, თუ ვიღაც გვეუბნება, რომ ეს არა დღესასწაული, არამედ ეგოიზმია?! ეგოიზმი საკუთარი ,,მე“-ს სურვილის დასაკმაყოფილებლად?! ჯონ მილტონის ,,დაკარგულ სამოთხეში“ ადამი მიმართავს ღმერთს და უცხადებს, რომ საკუთარ ცოდვაში მხოლოდ თავად არაა პასუხისმგებელი, რადგან მას თავისი თავი არ შეუქმნია – მეტიც, არც კი უთხოვია არასდროს, რომ შექმნილიყო. ღმერთი იყო ის, ვინც მოინდომა მიწისაგან ადამის შექმნა და ახლა იგი, თავისი ნაშიერი, პასუხს სთხოვს ამ უკანასკნელზე. სწორედ ეს ეგზისტენციალური დილემა გამოხატავს ანტინატალიზმის მნიშვნელობას. ანტინატალიზმი ფილოსოფიური დოქტრინაა, რომლის მიხედვითაც სიცოცხლის შექმნა მიუღებელი, ამორალური და არამართლზომიერია. ეს შეხედულება უძველესი დროიდან არსებობს, თუმცა ანტინატალიზმის შემქმნელად თანამედროვე ფილოსოფოსი დევიდ ბენატარი მიიჩნევა. ბენატარი ანტინატალიზმის მთავარ დებულებებს თავის ცნობილ ნაშრომში აყალიბებს, რომელშიც განიხილავს, რომ არსებობა არ არის თვითნებურად ღირებული მდგომარეობა.

ბენატარის თანახმად, ადამიანთა უმეტესობაში ტანჯვა და ზიანი ყოველთვის ჭარბობს სიამოვნებასა და სიკეთეს. თუნდაც საბოლოო ტანჯვამ არ გადააჭარბოს სიკეთეს, თავად ის მოცემულობა, რომ ამგვარი შესაძლებლობა არსებობს, საკმარისია, გამრავლება წარმოჩინდეს, როგორც ზნეობრივად გაუმართლებელი ქმედება. თითქმის ყველა ახალშობილი ადამიანი აზიანებს უკვე არსებულ ადამიანებსა და არაადამიანურ არსებებს – გამიზნულად თუ უნებლიეთ. გამრავლებაში არ არსებობს თანხმობა, ყოველი ქმედება უკითხავი და თვითნებურია; როგორც ადამი ამბობს, მას არასდროს უთხოვია დაბადება. მეორე მხრივ, არარსებობა არასდროს ზიანდება – მაშინ, როცა ჩვენ მივიჩნევთ, რომ არასწორია ისეთი არსების დაბადება, რომელსაც მომავალში მძიმე ტანჯვა ელის (მაგალითად, ავადმყოფობა, გენეტიკური დაავადება), რატომ არ ვთვლით ასევე არასწორად იმას, რომ არ ვშობდეთ მათ, ვისაც სავარაუდოდ კარგი ცხოვრება ექნებათ? უფრო მკაფიოდ რომ ვთქვათ, თუ ვიცით, რომ ბავშვს, სავარაუდოდ, არა ტანჯული, არამედ კარგი ცხოვრება ექნება და მაინც არ გავაჩენთ მას, ეს არა ცუდი, არამედ სულერთი იქნება, რადგან არავინაა, ვისაც უნდა ეცხოვრა ამ კარგი ცხოვრებით. ბენატარიმ იკითხა: რატომ არის, რომ ტანჯვის არდაბადება ჩვენს აღქმაში კარგია, მაგრამ ბედნიერების არდაბადება – სულერთია? მისი პასუხია: იმიტომ, რომ არარსებობა მეტაფიზიკურად უპირატესია. თუ ვინმე არ არსებობს, მას არ აკლია ბედნიერება, მაგრამ თუ ვიღაც არსებობს და იტანჯება, ეს ნამდვილი ზიანია სამყაროში – ,,უცნაურია, მაშინ, როცა ადამიანები ყველაფერს აკეთებენ, რათა შვილები ყველანაირ ტანჯვას განარიდონ, მხოლოდ ცოტას თუ შეუმჩნევია – ერთადერთი უტყუარი გამოსავალი, თავიდან ააცილო შვილს ტანჯვა, ისაა, რომ საერთოდ არ გააჩინო იგი“.^[8]

 

ანტინატალიზმი, როგორც სიმბოლური თვითმკვლელობა

 

ლაკანის სიმბოლური წესრიგის ახსნისას სლავოი ჟიჟეკი საინტერესო თეორიას ავრცობს: ,,სოციოპათისთვის გაუგებარია, რომ მრავალი ადამიანური ქმედება თავად ურთიერთობის სურვილს ეფუძნება. სოციოპათის მიერ ენის გამოყენება პარადოქსულად შეესაბამება ენის „კეთილგონიერ“ გაგებას – თითქოს ის მხოლოდ გამოყენებითი ერთეულია ურთიერთობისათვის, ნიშნების ერთობლიობა, რომელიც აზრებს გადასცემს. სოციოპათი ენას იყენებს, მაგრამ თავად არ არის ენით შეპყრობილი – ის ვერ აღიქვამს ენის ქმედით განზომილებას, ანუ იმას, რომ ზოგჯერ ენა შექმნისა და ქმედების ფორმაცაა და არა უბრალოდ აზრის გადმოცემა“.^[9] აქ ჟიჟეკი აცხადებს, რომ ანტისოციალური პიროვნების აშლილობის მქონე ადამიანებს ყველაზე მეტად შეუძლიათ, რომ ენას – სიმბოლურ წესრიგს გაექცნენ. მაგრამ გაქცევის მასშტაბი მაინც შეზღუდულია, რადგან ასეთ ადამიანებსაც უწევთ ან ითამაშონ და მოჩვენებითად მიჰყვნენ წესრიგს, ან სამუდამოდ განიდევნონ საზოგადოებიდან. და თუ ჩვენი ტექსტის კითხვაა, სად იმალება წესრიგიდან გაქცევის ჭეშმარიტი გზა, ამ კითხვაზე პასუხად ანტინატალიზმს ვაცხადებ.

ლაკანი წერს, რომ პიროვნება არ იბადება თავისუფალი, არამედ იგი ჯერ კიდევ დაბადებამდეა ჩაბმული წყობაში. და რა მოხდება, თუ ამ დაბადებაზე საერთოდ არ ვიმსჯელებთ? ლაკანისთვის დაბადება ფიზიკური მოვლენა კი არა, სიმბოლური დაღის დასმაა – ბავშვის არსებობა დაუყოვნებლივ იხელთება „დიდი სხვის“ მიერ: ენით, სახელით, აღრიცხვით, წარმოშობით, საზოგადოებრივი ფენით, სქესით, გენეტიკური ხაზით, ოჯახური მდგომარეობით, რასით… ბავშვის გაჩენა თავისთავადად სიმბოლური წესრიგის გაგრძელებაა – სტრუქტურის გაფართოება და მემკვიდრეობის გადაცემა. შესაბამისად, ამ შემთხვევაში ანტინატალისტური ხედვა იქნება: თუ არ მინდა, ვინმე სიმბოლური წესრიგის ნაწილად ვაქციო, ერთადერთი გამოსავალია, არ შევქმნა იგი. ადამიანობის ჩარჩოებისგან დაცლილი ფორმა არ არსებობს; ცდომილების, გაორებისა და ტანჯვის გარეშე არსებობა არ არსებობს. ანტინატალისტი ამბობს: არ მსურს, რომ ვინმე ჩემი ქმედების შედეგად იქცეს სიმბოლური წესრიგის ტყვედ. ეს არა უბრალოდ გაცხადებაა, რომ ,,არ მინდა შვილი“, არამედ მრავალსაუკუნოვან, მრავალთაობიან წყობაზე უარის თქმაა.

ანტინატალისტი უარს ამბობს იმ სიმბოლურ პასუხისმგებლობაზე, რომელიც შვილის ყოლაშია ჩაქსოვილი; მშობელი ხდება ის, ვინც ავითარებს სტრუქტურას; ეს გადაცემა აცოცხლებს არა უბრალოდ კაცობრიობას, არამედ წყობასაც. ლაკანისეული ცნება – suture გულისხმობს, რომ ბავშვს დაბადებისთანავე ,,აკერებენ“ სუბიექტად და ეს ,,შეკერვა“ ქმნის წარმოდგენას ერთიანი „მე“-ს არსებობის შესახებ. მაგრამ, როგორც თავად ლაკანი აზუსტებს, აღნიშნული მხოლოდ და მხოლოდ მოჩვენებითია – თამაშია, რომელიც სიცოცხლის ბოლომდე უეჭველად სათამაშოა^[10]. ანტინატალისტი აქ ამბობს: არ მაქვს უფლება, სხვისი ნების გარეშე ჩავკერო ვინმე სტრუქტურაში, ვაიძულო, იყოს სუბიექტი უსასრულო ტრავმისა და დანაკლისის სამყაროში.

თუ თვითმკვლელობას განვიხილავთ, როგორც არა ბიოლოგიურ სიკვდილს, არამედ სიმბოლურ წესრიგში გაუჩინარების ცდას, უნდა დავაზუსტოთ, სიმბოლური წესრიგი იმდენად ყოვლისმომცველია, რომ სუბიექტი სიკვდილის შემდეგაც რჩება ჩაწერილი: სახელით, მემკვიდრეობით, ტრავმით, იდენტობებით. ანტინატალიზმი ამ მხრივ ბევრად უფრო რადიკალურია: ის არ კლავს არსებულს, არამედ წყვეტს სიმბოლური როლის თამაშს, არ ტოვებს კვალს, არ აგრძელებს სტრუქტურას. ეს არა თვითმკვლელობა, არამედ სიმბოლური თვითმკვლელობაა – არა როგორც გაქცევა სხეულიდან, არამედ როგორც გასვლა ყოველდღიურობიდან, გადაცემის ჯაჭვიდან, ყოფითი დანიშნულების გაგრძელებიდან. ანტინატალიზმი, თავის მხრივ, დადებითი ნიჰილიზმია – მისწრაფება არა განადგურებისა და თვითგანადგურებისაკენ, არამედ თვითგანლაგების უარყოფისკენ. ანტინატალისტი არ იბრძვის წყობის წინააღმდეგ, არ ცდილობს მის გარდაქმნას, ის უბრალოდ ეთიშება თამაშს იმ ერთი მარტივი ქმედებით, რომ არ მრავლდება. ესაა სიჩუმე იქ, სადაც უნდა გაგრძელებულიყო ენა.

 

ბოლოთქმა

 

ლაკანის სიმბოლური წესრიგის გაგებით, ანტინატალიზმი არა უბრალოდ პიროვნული არჩევანი, არამედ სისტემის წინააღმდეგ მოქმედების ყველაზე გამორჩეული ფორმაა. თუმცა ეს რადიკალური ფილოსოფიური მოძღვრება, ცხადია, საყოველთაო ჭეშმარიტების გზა ვერ გახდება. ადამიანური ბუნება ასე არ მუშაობს, ადამიანობის ყველაზე მნიშვნელოვან გამოცდილებას – არსებობას – არასდროს შეელევა. მოცემული ტექსტის მიზანი არცაა, ვინმე დაარწმუნოს, რომ ამ უკანასკნელს უნდა შეველიოთ. ზემომოყვანილი მსჯელობა ფილოსოფიური მცდელობაა, ორი მოძღვრება დააკავშიროს ერთმანეთთან ისე, რომ ყოფის აუტანელი სიმსუბუქისგან გაქცევის გზად ერთი განსხვავებული შესაძლებლობა დაასახელოს. ეს შესაძლებლობა, მისაღებია თუ არა, განსახილველი და საკამათოდ ღირებული მაინცაა,- როცა კაცობრიობის შემოქმედების უდიდესი ნაწილი ადამიანითა და ,,მე“-ს ღირებულებით შეპყრობაა, ლაკანი ამ თვითის ერთიანობისა და მისი თავისუფლების მოჩვენებითობას სრულიად ანგრევს, ანტინატალიზმი კი ქმედითად უპასუხებს ამ ყალბ წარმოდგენას.

 

 

 

 

ბიბლიოგრაფია

 

Evans, Dylan, An Introductory Dictionary of Lacanian Psychoanalysis, London: Routledge, 1996.

Lacan, Jacques, The Seminar of Jacques Lacan: The Four Fundamental Concepts of Psychoanalysis, W. W. Norton Company, 1998.

Lacan, Jacques, Écrits : the first complete edition in English, W. W. Norton Company, 2007.

Žižek, Slavoj, How to Read Lacan, New York, W. W. Norton Company, 2006.

Hendrix, J. S., The Imaginary and Symbolic of Jacques Lacan, Roger Williams University, 2019.

Lochmanová, Kateřina, ed. History of Antinatalism: How Philosophy Has Challenged the Question of Procreation. 1st ed. 2020.

Benatar, David. Better Never to Have Been: The Harm of Coming into Existence. Oxford: Oxford University Press, 2006.

მილტონი, ჯონ, დაკარგული სამოთხე, სამსონი, თბილისი, საბჭოთა საქართველო, 1978.

• ^[1] Jacques Lacan, The Seminar of Jacques Lacan: The Four Fundamental Concepts of Psychoanalysis, W. W. Norton Company, 1998.
• ^[2] Slavoj Žižek, How to Read Lacan, New York, W. W. Norton Company, 2006.
• ^[3] ლაკანისთვის ეგო – იგივე „მე“ – წარმოსახვითი მდგენელია და არა ჭეშმარიტი შინაგანი არსი.
• ^[4] Jacques Lacan, Écrits : the first complete edition in English, W. W. Norton Company, 2007
• ^[5] Jacques Lacan, Écrits : the first complete edition in English, W. W. Norton Company, 2007
• ^[6] Jacques Lacan, Écrits : the first complete edition in English, W. W. Norton Company, 2007
• ^[7] ჯონ მილტონი, დაკარგული სამოთხე, სამსონი, თბილისი, საბჭოთა საქართველო, 1978
• ^[8] David Benatar, Better Never to Have Been: The Harm of Coming into Existence, Oxford: Oxford University Press, 2006.
• ^[9] Slavoj Žižek, How to Read Lacan, New York, W. W. Norton Company, 2006.
• ^[10] Evans, Dylan, An Introductory Dictionary of Lacanian Psychoanalysis, London: Routledge, 1996.