რედაქტორი: მარიამ გორდაძე
კორექტორი: გვანცა გოგილაშვილი
მდევარი, 2025
წინათქმა
ბრიტანელი ანთროპოლოგი მერლინ სთრათერნი თავის წიგნში „ბუნების შემდგომ: ნათესაობა მე-20 საუკუნის მიწურულის ინგლისში“ საინტერესო შედარებას გვთავაზობს ინგლისელებისა და ტრობრიანის კუნძულების მაცხოვრებლების მიმართებებს შორის, კერძოდ, პიროვნების ცნების, მისი თავისთავადობისა და სიკვდილის შესახებ.[1] ინგლისელ საზოგადოებაში ეს უკანასკნელი არ გულისხმობს იმას, რომ ადამიანმა არსებობა შეწყვიტა – ის ცნობიერად ახლობლების მეხსიერებაშია. მაშინაც კი, თუ მის შესახებ მოგონებები და ცნობები გაფერმკრთალდება, გენეალოგიურ ხეზე აღნიშვნაც საკმარისი იქნება დასაშვებად, რომ არსებობდა გამორჩეული მახასიათებლების მქონე პიროვნება. ტრობრიანის კუნძულების მაცხოვრებლები კი ადამიანის გარდაცვალებას განსხვავებულად აღიქვამენ: მერლინ სთრათერნი მოიხმობს უამრავ ეთნოგრაფიულ კვლევასა და ცნობას იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა განიწმინდოს ტრობრიანელი გარდაცვლილ ადამიანთან საზოგადოებრივი ურთიერთობისგან – რიტუალებია საჭირო, რომელთა ზედმიწევნით შესრულებაც არსებული კავშირის ცვლილების საწინდარია. უფრო ზუსტად, ტრობრიანელთათვის პირი საკუთარი საზოგადოებრივი მნიშვნელობით განისაზღვრება, სიკვდილის შემდეგ კი ის და მისი დანიშნულება გადაისინჯება, სხვა ადამიანით ნაცვლდება, რის გამოც მასთან ბმა წყდება და ივიწყებენ. ინგლისელთა შემთხვევაში კი ცნობიერში ადამიანის მდგომარეობა იცვლება, თუმცა ის მახსოვრობაში, როგორც პიროვნება, ახლობელი, აგრძელებს არსებობას.
მერლინ სთრათერნის მსჯელობა და ზემოთ ხსენებულ წეს-ჩვეულებებს შორის შემჩნეული სხვადასხვაობა დაგვაფიქრებს იმაზე, თუ რა საზოგადოებრივი მნიშვნელობისაა დავიწყება. საზოგადოებაში დავიწყება, როგორც კოლექტიური მეხსიერების შექმნისა და ჩამოყალიბების ერთ-ერთი საშუალება, რაღაც მიზანს შეიძლება ემსახურებოდეს. ინგლისელთა შემთხვევაში მნიშვნელოვანია ისტორიული განგრძობითობა, მოვლენების თაობათა შორის შემონახვა (მაგალითად, მემორიალებით დავიწყების შიშისა და შფოთვისგან გათავისუფლება), ტრობრიანელებისათვის კი – პიროვნების გარდაცვალების შემდგომ მასთან უკვე არასაჭირო კავშირებისგან თავის დაღწევა, რაც გარკვეულწილად განსაზღვრავს ამ საზოგადოებების კეთილდღეობას.
გარდა ამისა, დავიწყების საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ განზომილებებზე მსჯელობისას მნიშვნელოვანია ისტორიული მოვლენების დროთა განმავლობაში გადააზრების მცდელობებზე ყურადღების გამახვილება: მაგალითად, რეჟიმების ცვლილება ანდაც იდეოლოგიური ძვრები მოითხოვს ხოლმე უწინ აღიარებული ხედვის ახალი წყობისა და მისწრაფებებისთვის მორგებას.[2] დავიწყების, როგორც პოლიტიკური იარაღის, მაგალითია მონანიების პოლიტიკაც, რომელიც მოიცავს მეორე მსოფლიო ომის შემდგომ მჩაგვრელის სახელის მქონე ქვეყნების მიერ საერთაშორისო მიმართებების შეცვლის მცდელობას და მოიაზრებს დანაშაულების აღიარებას, პატიებასა და დავიწყებას იმისათვის, რომ უწინ მტრულად განწყობილმა ჯგუფებმა ითანამშრომლონ და საერთო მიზნებისთვის საჭიროებისამებრ გაერთიანდნენ.[3]
როგორც აღინიშნა, დავიწყების, როგორც საზოგადოებრივ-პოლიტიკური მოვლენის, მიზნები შესაძლოა განსხვავებული იყოს. მოცემულ სტატიაში სწორედ ამ სახესხვაობებს განვიხილავ სხვადასხვა საზოგადოების მიხედვით, რომლებისთვისაც დავიწყების მცდელობა გარემოებებსა და საჭიროებებს ერგება, იქნება ეს შერიგება, დემოკრატიზაცია, მონანიება, აწმყოში არსებულ მდგომარეობასთან შეუგუებლობა თუ სხვა სახის განცდა.
დავიწყება და კოლექტიური მეხსიერება – ზოგადი მიმოხილვა
გახსენებისა და მისი საპირისპირო ცნების, დავიწყების, მიზეზები ფსიქოლოგებისათვის მნიშვნელოვან საკითხად რჩება. მეცნიერები მსჯელობენ იმაზე, თუ რატომ აქრობენ ადამიანები მეხსიერებაში დასაწყობებულ მოგონებებს დროთა განმავლობაში ან რატომ შეიძლება შეუშალოს ხელი ახლად მიღებული ცნობებისათვის ასევე წარმატებით ადგილის მიჩენას წარსულში შეძენილმა და დახარისხებულმა ამბებმა. თუმცა მოცემულ სტატიაში დავიწყება არ განიხილება, როგორც კოგნიტური ფსიქოლოგიის შესწავლის საგანი. ამ შემთხვევაში გაანალიზდება ის საზოგადოებრივი, კულტურული და პოლიტიკური განზომილებები, რომლებიც აყალიბებს დავიწყებას, როგორც კოლექტიურ მოვლენას.
დავიწყება პირდაპირ უკავშირდება კოლექტიური მეხსიერების ცნებას. ინდივიდუალური და კოლექტიური მეხსიერებების შერწყმასთან დაკავშირებით ყურადსაღებ მოსაზრებებს გამოთქვამს მორის ჰალბვაქსი, რომელიც თავის ნაშრომებში ცდილობდა კოლექტიური მეხსიერების ჩამოყალიბების, ამ მოგონებათა ჩარჩოს შექმნისას გამოვლენილი შერჩევითობისა და ცვალებადობების ახსნას, რომლებიც სწორედ მოვლენათა დავიწყებაში ვლინდება.[4] უპირველეს ყოვლისა, ჰალბვაქსი ხაზს უსვამს, რომ ინდივიდუალური მეხსიერებაც, პიროვნულ დონეზე დავიწყებაც უშუალოდ უკავშირდება და მასზე პირდაპირ ზეგავლენას ახდენს საზოგადოებრივი ცვლილებები, კოლექტიურად ჩამოყალიბებული ჩარჩო, რომელიც პირის მეხსიერებას შეუსაბამებს ჯგუფისას. ჰალბვაქსის განმარტების თანახმად, იმ დროიდან, როდესაც ადამიანი ხდება ნაწილი რაიმე საზოგადოებისა, იწყებს ფიქრს იმ საკითხებსა და მოვლენებზე, რომლებიც ჯგუფის სხვა წევრებისთვისაც საჭირბოროტოა, იწყება ამ პიროვნების წარსულის შერწყმა კოლექტიურ წარსულთან. ჯგუფის ნაწილად ყოფნა მოიაზრებს უნარსა და ჩვევას იმისა, რომ ცნობიერი მუდმივად მივმართოთ ჯგუფისათვის მნიშვნელოვანი საკითხების, ცნებებისა და მოგონებებისკენ. ჰალბვაქსის განმარტებებსა და მიგნებებს ბევრი გამკიცხავიც ჰყავს, რომლებიც მიიჩნევენ, რომ ფრანგი სოციოლოგის ნაშრომებში ინდივიდუალური მეხსიერება მეორეხარისხოვნადაა წარმოჩენილი მაშინ, როცა ამ უკანასკნელს, თავის მხრივ, უდიდესი გავლენა აქვს ჯგუფურ მახსოვრობაზე. მეცნიერები ძირითადად თანმხდებიან, რომ ინდივიდუალური და კოლექტიური მეხსიერებები ურთიერთგადაჯაჭვულია, რომელიმე მათგანის მნიშვნელობის დამცრობამ შესაძლოა შეგვაცდინოს; აღნიშნავენ იმასაც, რომ საზოგადოებრივი ჩარჩო უდავოდ არსებობს, რომელთან შესაბამისობაცა და თანხვედრაც მნიშვნელოვნად განსაზღვრავს პირის მეხსიერებას.
კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი მიგნება დავიწყებასთან დაკავშირებული თეორიული ჩარჩოს შესაქმნელად გახლავთ ფრანგი ისტორიკოსის, პიერ ნორას მოსაზრება კოლექტიური მეხსიერების შესახებ. მის ნაშრომებში განხილულია თანამედროვე მისწრაფებები და მედიის გაზრდილი გავლენა ჯგუფებზე, თუმცა დავიწყებაზე მსჯელობისას არსებითია ის განსხვავება, რომელსაც პიერ ნორა მეხსიერებასა და ისტორიას შორის გამოკვეთს.[5] ამ ორი მოცემულობის შედარებისას ავტორი აღნიშნავს, რომ თუ ისტორია არის უკვე მომხდარის აღდგენა (შესაძლოა ნაკლოვანი), მეხსიერება გვევლინება როგორც გამოცდილება, რომელიც იცხოვრება საზოგადოების მიერ და მისივე ხელით იქმნება, იცვლება, მახინჯდება, განსაკუთრებით ქაოსური სინამდვილის შემთხვევაში, რადგან სწორედ ვითარების შესაბამისად შეიძლება გახდეს საჭირო მოგონებების, მეხსიერების ნაწილის მიზანმიმართული ამოშლა, ანუ დავიწყება, ან, პირიქით, გახსენება.
რომ შევაჯამოთ, ზემოთ მოცემული განმარტებებიდან გამომდინარე, კოლექტიური მეხსიერება განსაზღვრავს ადამიანების წარმოდგენებს წარსულის შესახებ და აძლევს მათ მსჯელობის იმ ჩარჩოს, რომელთან შესაბამისობაც გადამწყვეტი ხდება უკვე ინდივიდუალური მეხსიერებისთვის და რომლის გავლენითაც ყალიბდება ის ძირითადი დებულებები, რომლებისგანაც დედუქციური მსჯელობებით გამომდინარეობს უკვე აწმყოს აღქმასა და მოცემული სინამდვილის განსაზღვრასთან დაკავშირებული რწმენა-წარმოდგენები. დავიწყება განიხილება, როგორც პოლიტიკური მიზნებისთვის კოლექტიური მეხსიერების ჩამოყალიბების საშუალება, წინაპირობა. ასევე, აღსანიშნავია ჯგუფური მეხსიერების პიერ ნორასეული აღწერა, რადგან სწორედ ზემოთ თქმული თავისებურებებია არსებითი იმ გარემოებების ასახსნელად, რომლებზეც ვისაუბრებ სტატიის შემდეგ ნაწილში.
კვიპროსის მაგალითი
დავიწყების, როგორც საზოგადოებრივ-პოლიტიკური მოცემულობის, განხილვისას საინტერესოა კვიპროსის ბერძენ მკვიდრთა მაგალითი, რამდენადაც ამ შემთხვევაში დავიწყების ხელის შემშლელი ქმედებებით სასურველი საზოგადოებრივი განწყობა ყალიბდება.
1998 წლის 17 აგვისტოს კვიპროსის ორი ბერძენი მკვიდრი ნიქოზიის გარეუბანში სამხედრო სასაფლაოზე იმყოფებოდა. წერაქვებით შეიარაღებული ქალები სამგლოვიარო სიმღერებს მღეროდნენ და ფილებს ამსხვრევდნენ.[6] შეშფოთებული მეზობლების ზარების საპასუხოდ სასაფლაოზე მივიდა პოლიციაც, თუმცა, როგორც აღმოჩნდა, ქალებს წინასწარვე დაერეკათ სატელევიზიო არხებისათვის. მაშასადამე, ქალებს მიზანმიმართულად სურდათ ყურადღების მიპყრობა. ზემოთ ხსენებული პირების ქმრები 1974 წელს თურქეთის კვიპროსის მიწაზე შეჭრისა და შემდგომში ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქული რესპუბლიკის ჩამოყალიბებისას, 1963-74 წლებში კვიპროსის ბერძნულ და თურქულ თემებს შორის მიმდინარე დაპირისპირებების დროს, გაუჩინარდნენ. ქალების საქციელი საზოგადოებამ სხვადასხვაგვარად შეაფასა. ბევრი მიიჩნევდა, რომ 24 წელი საკმარისი დრო იყო იმისათვის, რომ ახლობლების გაუჩინარებას თან მოჰყოლოდა ტრავმასთან გარდაუვალი შეგუება და კანონზომიერი დასასრული – დავიწყება. გასათვალისწინებელია: კვიპროსზე 1963-74 წლებში უკვალოდ გაქრა 2000-მდე ადამიანი, რომელთა მდგომარეობის შესახებაც ოჯახის წევრებმა დაზუსტებით დღემდე არაფერი იციან. ზოგიერთმა მათგანმა მიიღო ცნობა იმის შესახებ, რომ მათი ახლობელი, დიდი ალბათობით, გარდაცვლილია.
საინტერესოა ის, თუ როგორ უკავშირდება კვიპროსზე განვითარებული ამბავი დავიწყებას. დაკარგულის კავშირი ოჯახის წევრებთან თვისებრივად განსხვავდება გარდაცვლილისა და მისი ახლობლების ურთიერთმიმართებისგან, რადგან პირველი შემთხვევა გულისხმობს იმას, რომ გლოვა მუდმივად გრძელდება სხეულის, სიკვდილის უტყუარი საბუთის, გარეშე.[7] სწორედ გლოვის უსასრულობა ხდის შეუძლებელს მივიწყებას, „ცხოვრების გაგრძელებას“, რადგან დანაკარგის განსხეულება არა გარდაცვლილთა საფლავები, არამედ მუდმივ გაურკვევლობაში მცხოვრები ადამიანები არიან.
ანთროპოლოგი პოლ სენტ კასია კვიპროსზე ჩატარებულ კვლევებში აყალიბებს მოსაზრებას შერჩევითი გახსენებისა და დავიწყების შესახებ. მას მოჰყავს უამრავი მაგალითი იმისა, თუ როგორ უზრუნველყოფს თავად საზოგადოება და სახელმწიფო იმას, რომ დაკარგულთა ოჯახებს ავიწყდებოდეთ ცალკეული მოვლენები და მუდმივად ახსოვდეთ სხვები. მოგონებათა ნაკრების შერჩევა საზოგადოების მისწრაფებებს უნდა შეეფერებოდეს. დავიწყებაზე ზემოქმედება მნიშვნელოვანია იმისათვის, რომ კვიპროსის ჩრდილოეთ ნაწილში მიმდინარე მოვლენებისა და თურქეთის მიზნების საპირწონედ არსებობდეს მოუშუშებელი, გადაულახავი და მოუყოლელი ტრავმა, რომელიც, როგორც ზემოთ ხსენებული ქალების შემთხვევაში ვნახეთ, ხშირად გარდაიქმნება მოუსვენრობის, გულისწყრომის გამოხატვისა და ქმედითი ნაბიჯების გადადგმის სურვილად. ეთნოგრაფიული კვლევები აღწერს კვიპროსის ბერძენი მკვიდრების არასრულყოფილების, დაუსრულებლობის შეგრძნებას, რაც გამოიხატება წევრნაკლული ოჯახისა და გაუერთიანებელი სახელმწიფოს სახით. კვლევის ერთ-ერთი მონაწილე აღნიშნავს, რომ მისი სახლის კარი არასოდეს იქნება ღია სხვებისთვის, რადგან სახლის იდეა ამჟამინდელ მოცემულობაში დამახინჯებულია – მას აკლია ერთ-ერთი მკვიდრი. სწორედ დაკარგული ოჯახის წევრის დაბრუნებისა თუ სიკვდილის დადასტურების წარმოდგენათა მონაცვლეობა ქმნის ქაოსის განცდას. მაშასადამე, ბერძენთა მიერ გაუჩინარებულების მუდმივი გახსენება დანაკლისის აღქმას ამძაფრებს, ოჯახის გამთლიანების იდეა კი ნაცვლდება მიწების დაბრუნების, პოლიტიკური იმედგაცრუების გადალახვის სურვილით. აქედან გამომდინარე, პირადი კაეშანი კოლექტიურ მოცემულობად იქცევა მაშინ, როდესაც დავიწყებას ეძლევა საზოგადოებრივი და ეროვნული დანიშნულება. კვიპროსის ჩრდილოეთი ნაწილი დღემდე სიძნელეებით მოცული ადგილია, დაპირისპირების ფონზე კი, როგორც პოლ სენტ კასია აღნიშნავს, მუდმივად გრძელდება მემორიალების, სიმბოლური გამოხატულებების საშუალებით ტრავმის გამეორება (რეპეტიცია). როგორც ერთ-ერთი დაკარგულის ცოლი აღნიშნავდა ინტერვიუში, ის დარწმუნებული იყო, რომ მისი მეუღლე გარდაიცვალა – ჰქონდა უამრავი საბუთი ამის დასადასტურებლად. თუმცაღა სახელმწიფო უწყებებმა მიუთითეს, რომ ცნობები არ იყო საკმარისი ქმრის გარდაცვლილად გამოცხადებისთვის. ზემოთ ხსენებული შემთხვევა კიდევ ერთხელ ამყარებს მკვლევრის მოსაზრებას იმის შესახებ, რომ დავიწყების საფეხური ხელოვნური ზეწოლითაა „გაყინული“. მაშასადამე, ამ გარემოში დავიწყება მძიმე გამოცდილების, მასთან დაკავშირებული წარმოდგენების მუდმივი განმეორების წყვეტას გულისხმობს, რაც როგორც კოლექტიურ, ისე პირად ტრავმასთან გამკლავებისთვის აუცილებელია.
საბოლოო ჯამში, კვიპროსის შემთხვევაში ტრავმის დავიწყების ხელშეშლა, საზოგადოებაში შეუგუებლობისა და არასრულყოფილების განცდის შენარჩუნებაც პოლიტიკურ მიზნებსა და საზოგადოებაში ნაციონალიზმის, გაერთიანებისკენ სწრაფვის გაძლიერებას ემსახურება.
სამხრეთ კორეის მაგალითი
ნაციონალიზმის შესახებ მსჯელობებიდან განსაკუთრებით გავრცელებულია ერნესტ რენანის დასკვნა. მისი აზრით, ერის, როგორც ისტორიული და კულტურული ერთობის, ჩამოყალიბებისთვის, უმნიშვნელოვანესია არა მხოლოდ მსგავსებები და საერთო მახასიათებლები, არამედ ნებაყოფლობითი ან უნებლიე დავიწყება. რენანის თანახმად, ცალკეული მოვლენების დავიწყება ერების თანაცხოვრებასა და ურთიერთმხარდაჭერას უწყობს ხელს. საზოგადოებებს, რომლებიც გაუმჯობესებას ესწრაფვიან, ხშირად ახალი სახის შექმნა და სხვებთან წარსული დაპირისპირებების დავიწყება უწევთ.
თქმულის კარგი მაგალითია სამხრეთ კორეა. კორეის რესპუბლიკა მუდმივად ცდილობს თანამედროვე მსოფლიო პოლიტიკაში სტრატეგიული თანამშრომლობის დამყარებას, კულტურული მიმზიდველობის გამო კი საერთაშორისო საზოგადოება უფრო და უფრო ინტერესდება ამ ქვეყნით. თუმცა ანთროპოლოგებისათვის ყურადსაღებია ის, რომ სახელმწიფოს ამჟამინდელ მდგომარეობას შესაძლოა წინ უსწრებდეს დავიწყებული ამბების მთელი წყება: იგულისხმება როგორც კორეის ომის ტრავმები, ისე ათწლეულების განმავლობაში ჩამოუყალიბებელი და ქაოსური სახელმწიფო მოწყობით გამოწვეული იმედგაცრუება.
ანთროპოლოგები აღნიშნავენ, რომ აღმოსავლურ კულტურებში ჯგუფის კეთილდღეობისთვის საჭირო მიზნებს მორგება დიდი ღირებულებაა. შესაბამისად, აქ დავიწყება საზოგადოებრივი წარმატების მისაღწევად ჩვეულია.
მკვლევრების ყურადღებას განსაკუთრებით იქცევს ერთიანი კორეის იდეის დავიწყება თანამედროვე საზოგადოებაში. სამხრეთ კორეის სკოლების მოსწავლეების უმრავლესობა ჩრდილოეთ კორეის ერთი სიტყვით დახასიათებისას იყენებს ისეთ ცნებებსა და გაიგივებებს, როგორიცაა დიქტატურა, კომუნიზმი, ,,უცხო ქვეყანა“.[8] ამ გაუცხოებას განაპირობებს ის, რომ ახალი თაობებისთვის ძველი მტკივნეული გამოცდილების ცხადი დადასტურება მხოლოდ მემორიალები და პირველწყაროების მიერ შიგადაშიგ გამოთქმული მოგონებებია. მემკვიდრეობით მიღებული ტრავმა სრულყოფილად ვერ განიცდება, რადგან დავიწყების პოლიტიკა მიმართულია ურთიერთსხვაობის აღქმის გაღვივებისკენ. ნახევარკუნძულის ორი სახელმწიფოს იდეოლოგიური ბრძოლების ფონზე უნდა გამოიკვეთოს რომელიმე მათგანის მოწყობის უპირატესობა და აღმავლობა, რაც საერთოობის განცდისა და ხსოვნის დავიწყებას იწვევს.
კორეელთა კოლექტიური მეხსიერებისათვის მნიშვნელოვანია მე-20 საუკუნის მეორე ნახევარში მომხდარი გარდამტეხი მოვლენები. იაპონიის კოლონიზაციისგან გათავისუფლებისა და მოგვიანებით, ომის შემდგომ, იწყება მუდმივი ფიქრი იმაზე, თუ როგორ უნდა განაგრძოს არსებობა ქვეყანამ. 1980 წელს სამხედრო მმართველობის წინააღმდეგ მოხდა აჯანყება გვანგჯუში. საინტერესოა, ამ შემთხვევაში რა სახე აქვს დავიწყებას: ტრავმული გამოცდილება ღირსშესანიშნავ, სადღესასწაულო, ერისთვის განმსაზღვრელ საამაყო ამბად გარდაიქმნა. ეთნოგრაფიულ კვლევებში ასახულია, თუ როგორ აქციეს გვანგჯუს აჯანყება და სამხედრო ზედაფენის მიერ მისი დაშლა მუსიკალურ წარმოდგენად. 1970-80 წლების გამოსვლები და სადამსჯელო ღონისძიებები გახდა საფუძველი ახალი კულტურის ჩამოყალიბებისა, რომლის სახელწოდებაც ნიშნავს ,,ჩაგრულს“ და რომელიც უფლებაშელახული საზოგადოების წინააღმდეგობასა და მისწრაფებებს გამოხატავდა.[9] წარმოდგენაში, რომელიც ჯერ კიდევ 1990 წელს დაიდგა, აღწერილი იყო სისასტიკისა და გმირობის ამსახველი სცენები, ჩანდნენ სამხედრო ზედაფენის წარმომადგენლები, რომელთა სამოსიც სისხლით იყო შეღებილი, ისმოდა აჯანყებულთა საომარი შეძახილები, ყიჟინა. ამბის ამგვარად გამოხატვა მოიაზრებს ისტორიის ,,განწმენდას“, მტკივნეული ნაწილის დავიწყებასა და მის სრულიად სხვა თვალით დანახვას.[10] იმ ადამიანებისათვის, რომელთაც უშუალოდ გადაიტანეს გვანგჯუს აჯანყების ჩახშობის თანმდევი სისასტიკე, ტრავმის ხელახლა განცდა ძალიან რთული და არასასურველი უნდა იყოს. მიუხედავად ამისა, პიროვნული მძიმე გამოცდილება საზოგადოებრივი მისწრაფებებიდან გამომდინარე გონებაში ფერმკთალდება და საერთო კეთილდღეობისათვის ბრძოლის, უფლებების დაცვისა და რეჟიმის წინააღმდეგ თავგანწირვის ყველაზე ზუსტ და სრულყოფილ მაგალითად, ღირსშესანიშნაობად, დღესასწაულად იქცევა. პირადი ტრავმების დავიწყება ამ შემთხვევაში, როგორც ზემოთ ვახსენეთ, ემსახურება დემოკრატიული სახელმწიფოს ხატის შექმნას.
ბოლოთქმა
მოცემულ სტატიაში დავიწყება განხილულია, როგორც საზოგადოებრივ-პოლიტიკური იარაღი სასურველი მეხსიერების პოლიტიკის გასატარებლად. კოლექტიურ მეხსიერებაზე ზეგავლენა შესაძლოა ემსახურებოდეს სხვადასხვა მიზანს, რაც სტატიაში ხაზგასმულია კვიპროსისა და სამხრეთ კორეის მაგალითებზე მსჯელობისას. ერთ შემთხვევაში დავიწყება ხელოვნურადაა ,,შეკავებული“, პოლიტიკური და ეროვნული მისწრაფებებიდან გამომდინარე: არასახარბიელო სინამდვილესთან შეუგუებლობა, დავიწყების შეუძლებლობა განაპირობებს საბრძოლო ჟინსა და უსამართლობის, არასრულყოფილების აღქმას. სამხრეთ კორეის მაგალითის შემთხვევაში კი წარსული გამოცდილებისა და ტრავმების დავიწყება საზოგადოებრივი წარმატების, დემოკრატიზაციისა და კეთილდღეობის სასარგებლოდ გადადგმული მიზანმიმართული ნაბიჯია.
ბიბლიოგრაფია
Blatz, Craig W., Karina Schumann, and Michael Ross. “Government Apologies for Historical Injustices.” Political Psychology 30, no. 2 (2009): 219–41. http://www.jstor.org/stable/25655387.
Corney, Frederick C. “Rethinking a Great Event: The October Revolution as a Memory Project.” Social Science History 22, no. 4 (1998): 389–414. https://doi.org/10.2307/1171570.
Lee, Hyeon. “Remembering and Forgetting the Korean War in the Republic of Korea.” Suomen Antropologi: Journal of the Finnish Anthropological Society, no. 35 (2023): 48–55. https://doi.org/10.30676/jfas.127468.
Lee, Namhee. The Making of Minjung: Democracy and the Politics of Representation in South Korea. Ithaca: Cornell University Press, 2011.
Lewis, Linda S. Laying Claim to the Memory of May: A Look Back at the 1980 Kwangju Uprising. Honolulu: University of Hawaii Press, 2002.
Nora, Pierre. “Between Memory and History: Les Lieux de Mémoire.” Representations, no. 26 (1989): 7–24. https://doi.org/10.2307/2928520.
Sant Cassia, Paul. Bodies of Evidence: Burial, Memory and the Recovery of Missing Persons in Cyprus. New York and Oxford: Berghahn Books, 2007.
Zelizer, Barbie. Remembering to Forget: Holocaust Memory through the Camera’s Eye. Chicago: The University of Chicago Press, 1998.
- [1] Marilyn Strathern, After Nature: English Kinship in the Late Twentieth Century Marilyn Strathern (Cambridge and New York: Cambridge University Press, 1992), 63-68.
- [2] Frederick C. Corney, “Rethinking a Great Event: The October Revolution as Memory Project,” Social Science History 22, no. 4 (1998): 389–414. https://doi.org/10.2307/1171570.
- [3] Craig W. Blatz, Karina Schumann, and Michael Ross, “Government Apologies for Historical Injustices,” Political Psychology 30, no. 2 (2009): 219–41. http://www.jstor.org/stable/25655387.
- [4] Maurice Halbwachs, The Collective Memory (New York: Harper & Row, 1950), 128-143.
- [5] Pierre Nora, “Between Memory and History: Les Lieux de Mémoire.” Representations, no. 26 (1989): 7–24. https://doi.org/10.2307/2928520.
- [6] Paul Sant Cassia, Bodies of Evidence: Burial, Memory and the Recovery of Missing Persons in Cyprus (New York and Oxford: Berghahn Books, 2007), 1-4.
- [7] Cassia, Bodies of Evidence: Burial, Memory and the Recovery of Missing Persons in Cyprus, 70-94.
- [8] Hyeon Lee, “Remembering and Forgetting the Korean War in the Republic of Korea,” Suomen Antropologi: Journal of the Finnish Anthropological Society, no. 35 (2023): 48-55. https://doi.org/10.30676/jfas.127468.
- [9] Namhee Lee, The Making of Minjung: Democracy and the Politics of Representation in South Korea (Ithaca: Cornell University Press, 2011), 1-23.
- [10] Linda S. Lewis, Laying Claim to the Memory of May: A Look Back at the 1980 Kwangju Uprising (Honolulu: University of Hawaii Press, 2002), 99-107.