აკადემიური გამომცემლობა

XVI საუკუნის დასავლეთ ევროპაში გერმანელი ბერის, მარტინ ლუთერის, მოძღვრებასა და პროტესტანტიზმის წარმოშობას დიდი ძვრები მოჰყვა, რელიგიური, საზოგადოებრივ-პოლიტიკური თუ კულტურული თვალსაზრისით. საუკუნეების განმავლობაში გაბატონებული პაპის ავტორიტეტი საფუძვლიანად შეირყა. გავრცელდა არაერთი იდეა, რომლებმაც შემდგომი ისტორიული მოვლენები განაპირობა ან ხელი შეუწყო მათ - მაგალითად, რელიგიური ომები და ერი-სახელმწიფოების ჩამოყალიბება. მოცემულ სტატიაში, უპირველეს ყოვლისა, ვიმსჯელებ პროტესტანტიზმის აღმოცენებისა და მასობრივად გავრცელების წინაპირობების შესახებ. შემდეგ, მიმოვიხილავ ქრისტიანობის ახლად ჩამოყალიბებული განშტოების მთავარ პრინციპებს. ბოლოს კი მოკლედ აღვწერ იმ რელიგიურ, პოლიტიკურ და ენობრივ ცვლილებებს, რომლებიც პროტესტანტიზმს მოჰყვა.

ერთხელ განსვენებულმა დამირეკა და მთხოვა მასთან მივსულიყავი. შევუსწარი იმ დროს, როცა მოხარშულ კარტოფილს კანს აცლიდა და მას სულ ცოტა კარაქს აცხებდა — ეს იყო მისი საუზმეც, სადილიც და ვახშამიც. - მამაო! როგორ შეიძლება ამით თავი გაიტანო? - მაინცდამაინც ჭამას არ მივდევ. თუ იქნება, ვჭამ, თუ არა და ამითაც გავიტან თავს. გრიგოლ ფერაძემ მომითხრო თავისი თავგადასავალი.... სხვათა შორის, ჩამოიღო წიგნებით სავსე თაროდან ერთ-ერთი ლოცვანი. გადაფურცლა და მეუბნება: - შენ რა დაგიმალო, აი ჩემი დოვლათი, შავი დღისათვის გადადებული. მან დათვალა ოცდახუთი დოლარი და ლოცვანი თავის ალაგას შედო.... სავსე დოლარებით!... თვალ-მარგალიტებით!... „მღვდელს დოლარები აღმოაჩნდა!“ - ყოველ შარა გზაზე გაჰკიოდნენ და გაჰყვიროდნენ ავნი სულნი და მავნენი... აი, მკითხველო, ეს დოლარები გახლდა განსვენებულის ბინაზე გესტაპოს მიერ „აღმოჩენილი“!... - ჩემო კოტე, მითხრა განსვენებულმა, — შენ გაჩვენე საქართველოსათვის უდიდესი ღირებულების ისტორიული განძეულობა. მე რომ სიმდიდრის შეძენა მნდომებოდა, გარწმუნებ, რომელიმე დიდი სახელმწიფოს მუზეუმი ბევრ ფულს გაიღებდა ამისათვის და მდიდარიც ვიქნებოდი! მქონდა ასეთი წინადადებაც, მაგრამ მე ამას არ მივდევ. ეს არაფერია, რომ ასეთ ნივთიერ მდგომარეობაში ვარ. როგორმე თავს გავიტან, რადგან მიტროპოლიტმა უკვე სამდივნო ჩამაბარა. უბედურება ის არის, რომ საქართველოსათვის ასეთი დიდი განძეულობაა... და ერთმა ბომბმა რომ შთანთქას?....

რწმენა, გათავისუფლებული სარწმუნოებრივი სისტემებისგან და წარმოდგენილი თავისი წმინდა ფორმით, დიდწილად განსაზღვრავს ადამიანური არსებობის გააზრების მნიშვნელობას. მაგრამ რწმენა ,,რელიგიური გამოცდილების“ გარეშე სრულყოფილად არ და ვერ მოგვეცემა - რელიგიური გამოცდილება განაპირობებს არა მხოლოდ რელიგიების არსებობას, არამედ, რაც მთავარია, წმინდა, მარტივი და თვისებრივი რწმენის განცდის შესაძლებლობასაც. სწორედ ამ გამოცდილების შესწავლას ემსახურება ქვემოთ მოცემული ტექსტი. ფილმი, როგორც თანამედროვე ეპოქის ერთ-ერთი წამყვანი ხელოვნების ფორმა, დღეს უფრო გართობისა და დრამის სივრცეა, ვიდრე ტრანსცენდენტალურობის გამოცდილების ადგილი. მაგრამ არსებობს ის იშვიათი ფორმა - ტრანსცენდენტალური სტილი, - რომლის მეშვეობითაც ფილმი იქცევა ამგვარი გამოცდილების მიღების შესაძლებლობად. როცა ის უარს ამბობს სიუჟეტურ სიხშირეზე, განცდისმიერი ჩართულობისთვის საჭირო ხერხებზე და გვიქმნის უხერხულ, შეყოვნებულ მდგომარეობას - მაშინ ეკრანი შეიძლება გადაიქცეს სივრცედ წმინდასთან შესახვედრად. ამ ტექსტს რამდენიმე მთავარი ამოცანა აქვს: უპირველეს ყოვლისა, უშუალოდ ტრანსცენდენტალური სტილი განმარტოს არა ფილმის, არამედ თეორიული ჩარჩოს საშუალებით; შემდეგ, შეისწავლოს, განიხილოს და სტრუქტურულად დააწყოს მოცემული კინემატოგრაფიული თეორიის ფილოსოფიური საწყისები. აღნიშნულის მიზანი შრეიდერის თეორიის მკაცრ აკადემიურ ჩარჩოში მოქცევის მცდელობაა, წინმსწრები შეხედულების საფუძველზე, რომ ეს უკანასკნელი შესაძლებელია.

ზუსტი მეცნიერების ისტორიაში არაერთი მეცნიერი შეიძლება დავასახელოთ ისეთი, რომლებმაც გასაოცარი ნიჭი ძალზე ადრე გამოამჟღავნეს. მაგრამ 10 წლის ბავშვი რომ უნივერსიტეტის სტუდენტად ჩაერიცხათ, ეს მხოლოდ ერთხელ მოხდა: ვილიამ თომსონი 8 წლის ასაკში მათემატიკის ლექციებს ისმენდა გლაზგოს უნივერსიტეტში, ხოლო ორი წლის შემდეგ იგი გახდა პირველი კურსის სტუდენტი. ვილიამ თომსონი დაიბადა 1824 წლის 26 ივნისს ბელფასტში (ირლანდია), მათემატიკის პროფესორის ოჯახში. 7 წლისა იგი დედით დაობლდა. ამავე თარიღს თანხვდება მისი მამის მიწვევა გლაზგოს უნივერსიტეტის მათემატიკის პროფესორად. ამიტომ ვილიამი და მისი ძმა ჯემსი ამ ქალაქში გადმოიყვანეს . 15 წლის ვილიამმა უკვე თავისი პირველი სამეცნიერო შრომა გამოაქვეყნა. 17 წლისამ უნივერსიტეტი დაამთავრა, შემდეგ სწავლა კემბრიჯში გააგრძელა. 1845 წელს თომსონი ამთავრებს კემბრიჯის უნივერსიტეტსაც და პროფესიულად განსავითარებლად მიემგზავრება პარიზში იმ დროს გამოჩენილ ფიზიკოსთან - ა. რენიოსთან. თომსონი პირველად მასთან იწვრთნებოდა ექსპერიმენტულ ფიზიკაში. 26 წლისა იგი მიიწვიეს გლაზგოს უნივერსიტეტის პროფესორად თეორიულ ფიზიკაში. აქ მან 57 წელი გაატარა. სიცოცხლის უკანასკნელი სამი წლის განმავლობაში თომსონი გლაზგოს უნივერსიტეტის პრეზიდენტად იყო არჩეული .

წმინდანები და ხატები საქართველოს კულტურის ჩვიდმეტსაუკუნოვანი ნაწილია. იქიდან გამომდინარე, რომ მართლმადიდებლობა ქართული პოლიტიკური ისტორიის მნიშვნელოვანი მდგენელია, ბუნებრივია, სარწმუნოებასთან ერთად, წმინდანებს საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ ცხოვრებაშიც მნიშვნელოვანი წვლილი მიუძღვით. მაგალითად, უძველეს მატიანეებში წმინდა ნინო შეგვიძლია ერთდროულად აღვიქვათ, როგორც სასულიერო და პოლიტიკური პირი (Aleksidze 2021). შუა საუკუნეებიდან საქართველოში ჩნდება და ვითარდება ეროვნული წმინდანების იდეაც. წმინდანების კულტით განსაკუთრებით მე-19 და მე-20 საუკუნეებში ინტერესდებიან, როდესაც ქართველი მოაზროვნეები, ნაციონალისტური სამოქალაქო მიზნებით, მათ ეროვნული მოძრაობის ნაწილად ქცევას ცდილობენ. შედეგად, წმინდანებსა და ხატებს უჩნდებათ ზემოქმედების უნარი, რომლითაც საზოგადოებრივ-პოლიტიკური საქმის განსაზღვრა შეუძლიათ. ინტერვიუს მოპასუხეა ნიკოლოზ ალექსიძე, თავისუფალი უნივერსიტეტის მართვისა და საზოგადოებრივ მეცნიერებათა სკოლის დეკანი, რელიგიის ისტორიის პროფესორი. მისი კვლევისა და სწავლების მიმართულებებია: პოლიტიკური აზრი, რელიგიათმცოდნეობა, ფილოსოფია და შუა საუკუნეების ისტორია. მას ეკუთვნის არაერთი კვლევა საქართველოში წმინდანთა აღქმისა და ქრისტიანული აზრის ისტორიის შესახებ. მათ შორის განსაკუთრებით აღსანიშნავია მონოგრაფია “Holy Bodies and Body Politic: Sanctity, Gender and Authority in Medieval Caucasia”. მოცემულ ინტერვიუში მოპასუხე განიხილავს წმინდანებისა და ხატების დანიშნულებას, მათთან მიმართებების ისტორიულ გარდამავლობას პოლიტიკურ და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში; ამასთანავე, აღწერს მათ დანიშნულებას ეროვნულ მოძრაობაში, ადარებს სამოქალაქო და საეკლესიო აღქმებს.