ავტორი: ნია კუჭავა

რედაქტორი: ბექა იობიძე

კორექტორი: თიკო იობიძე

წინათქმა 

თანამედროვე კინემატოგრაფიაში გარკვეული ცრუ საზრისების ჩამოყალიბება და მათი საშუალებით ცალკეული რასობრივი თუ ეთნიკური ჯგუფების სტერეოტიპული ხატის შექმნა საკმაოდ გავრცელებულია. სიუჟეტურ ხაზებში ცალსახად გამოყოფილი იდენტობის მსაზღვრელებისა და გამორჩეული ქცევის ნაკრებების მინიჭება პერსონაჟებისთვის, თავის მხრივ, აყალიბებს ცოდნას მათი მსგავსი ადამიანების შესახებ იმ შემთხვევაში, თუ ზემოხსენებული მიდგომა მიზანმიმართულად განმეორებადი და აღქმადია. ამჯერად ვიმსჯელებ აზიელი პერსონაჟებისათვის მიკერებული მახასიათებლების თავისებურებებზე მე-20 საუკუნისა და 21-ე საუკუნის კინემატოგრაფიაში; ვეცდები გამოვყო ის ძირითადი თავისებურებები, მსგავს პერსონაჟთა ფილმებში გამოსახვისას რომ ვაწყდებით, და გავაანალიზო  საშუალებები, რომლებითაც ყალიბდება ორიენტალისტური ხატი ეთნიკურად შორეული აღმოსავლეთის ქვეყნების წარმომადგენლების შესახებ. თუმცა, უპირველეს ყოვლისა, უნდა ავხსნათ თავად ორიენტალიზმის მნიშვნელობა და ის, თუ რა შემთხვევებში გამოვიყენებთ ორიენტალისტურ თეორიებს მოცემული მსჯელობისას.

ედვარდ საიდისეული განმარტების თანახმად, ორიენტალიზმი გახლავთ ანთროპოლოგიური თუ ისტორიული, ეთნოგრაფიული შესწავლა ოქსიდენტის თვალით დანახული ორიენტისა; ანუ, ის მოიცავს ცოდნას არადასავლური ცივილიზაციების შესახებ, თუმცა მათ განიხილავს დასავლურ იდეებზე, ღირებულებებსა და ეთიკაზე დაყრდნობით. ედვარდ საიდს ეკუთვნის ცნობილი ნაშრომი ორიენტალიზმის შესახებ, რომელშიც ის აღწერს დასავლელი მეცნიერების თვალით დანახული ორიენტის თავისებურებებს; მისი აღწერის, აღქმის, დახასიათების, სტერეოტიპული ხატის შექმნის მცდელობებსა და იმ საშუალებებს, რომლებსაც ოქსიდენტის კულტურული ზეობისა და უპირატესობის დასამტკიცებლად იყენებდნენ.

ფილმების მნიშვნელობა სტერეოტიპული ხატის ჩამოყალიბებასა და გამყარებაში

ფილმებში წარმოჩენილი სტერეოტიპული ხატების უზარმაზარი გავლენა ადამიანების მიერ განსაზღვრული საზოგადოებებისა და ეთნიკური ჯგუფების გააზრებისას სიმბოლური ინტერაქციონიზმის სკოლის წარმომადგენლის, ჰერბერტ ბლუმერის, ნაშრომში არის გაანალიზებული. ,,ფილმები და ქცევა“ განიხილავს ფილმების გავლენას ადამიანთა ქცევასა და საზოგადოებასთან მიმართებაზე; ასევე, აანალიზებს ბლუმერის კვლევის შედეგებსა და მის დასკვნებს. ბლუმერის აზრით, ფილმები ქმნის ადამიანების აზროვნებისა და წარმოსახვის ჩარჩოს, რასაც  ბავშვის აღქმასა და ფიქრებს ადარებს.

ბავშვები ყოველდღიურად უამრავ ცნებას ითვისებენ, რაც ამრავალფეროვნებს მათს აზროვნებასა და წარმოსახვას. ფილმების გარეშე ადამიანებს არ ექნებოდათ წარმოდგენა უამრავი სცენარის, მდგომარეობის შესახებ, რადგანაც ჩვენ ნამდვილ ცხოვრებაში სულაც არ ვყოფილვართ იმ ადგილებსა და გარემოებებში, რომელთა შესახებაც ხედვა სწორედ ფილმების საშუალებით ჩამოგვიყალიბდა. აქედან გამომდინარე, შესაძლოა საერთოდ არ ვიცნობდეთ უცხო კულტურის წარმომადგენლებს, არ ვცხოვრობდეთ მათთან ერთად საზოგადოებაში, თუმცა ფილმების, სხვადასხვა სახის მედიის საშუალებით გვქონდეს გარკვეული წარმოდგენა მათი მახასიათებლების შესახებ –  ის მონახაზი მაინც, რომელსაც მათზე ფიქრისას გამოვიყენებთ. შესაბამისად, რასობრივი სტერეოტიპების ჩამოყალიბებაზე ფილმებისა და სანახაობრივი მედიის გავლენა ცალსახაა. 

ბლუმერის მიერ წარმოდგენილი მონაცემები ფილმების ყურების შემდგომ ადამიანების გამოკითხვისა და მათი ანგარიშების შეჯამებითაა მოპოვებული. მათ შორისაა ისეთი პიროვნებების შეფასებებიც, რომლებიც ამბობდნენ, რომ გაუმძაფრდათ სტერეოტიპული წარმოდგენები აზიელი პერსონაჟების მიმართ. ერთ-ერთი რესპონდენტი აცხადებდა, რომ დაახლოებით ერთი წლის წინ უყურა ფილმს, რომელშიც იაპონელები სასტიკ ადამიანებად იყვნენ წარმოჩენილი, ახლა კი თავადაც თვლის, რომ, რადგანაც ყველა მხატვრულ ფილმში მსგავსი მახასიათებლებით არიან გაშუქებულნი, იაპონელების შესახებ მისი ცრურწმენები დიდი ალბათობით სინამდვილეშიც ჭეშმარიტი გახლდათ. ბლუმერი მსგავსი ანგარიშების შეჯამებისას ნათელყოფს იმას, რომ ფილმებში წარმოდგენილი მსოფლმხედველობა, ლოგიკა, სიუჟეტური ხაზი და პერსონაჟების ქმედებები გავლენას ახდენს მაყურებლის მიერ იმავე მოვლენების, ადამიანებისა თუ ეთნიკური ჯგუფების გააზრებაზე და მყისიერად ხდება შთაგონება მათივე წარმოდგენებისა და ქმედებებისათვის. ნორმან დენცინი კი ჰოლივუდში წარმოდგენილი რასობრივი ხატების აღწერისას ხაზს უსვამდა იმას, რომ რასობრივი სტერეოტიპები იქმნება სანახაობრივი თუ ხმოვანი ნაწილების თანმიმდევრულობითა და განმეორებადობით; ისტორიული ამბებით შთაგონებული, ხელოვნურად მიკერებული იარლიყები, განსაზღვრული სახე-სიმბოლოები, რომლებიც, ერთი შეხედვით, უკავშირდებოდა ადამიანთა გარკვეულ ჯგუფს, გეგმაზომიერად გამოიყენებოდა ფილმებში და სწორედ ასე ყალიბდებოდა ცრურწმენებზე დაფუძნებული წარმოდგენები კინემატოგრაფიაში. 

ორიენტი: უცხო და საშიში

უშუალოდ კინემატოგრაფიაში ჩამოყალიბებულ აზიელ პერსონაჟთა სტერეოტიპულ ხატზე საუბრისას მნიშვნელოვანია ამოვიცნოთ ზოგადად ორიენტალიზმის ძირითადი მახასიათებლები და განსაზღვრულ კულტურებზე საკუთარი გავლენის გამართლებისთვის გამოყენებული ხერხები. უპირველეს ყოვლისა, ოქსიდენტისთვის არსებითად მნიშვნელოვანია ორიენტის იმ ,,სხვად“, უცხოდ ჩამოყალიბება, რომელსაც ის მორალურად, ეთიკურად ემიჯნება და რომელთან შედარებითაც რამდენიმე საფეხურით მაღლა დგას. შესაბამისად, გაუცხოებისას ორიენტს უნდა მიეწეროს ისეთი თვისებები, რომლებიც უკიდურესად განსხვავებულია თავად ოქსიდენტის კულტურული მახასიათებლებისგან,- ადამიანებმა უნდა დაინახონ, რომ ორიენტი არის ველური, არარაციონალური და, რაც მთავარია, საშიში. შიში უცხოობის განცდას ამძაფრებს, რადგან ადამიანები გაურბიან იმასთან ურთიერთობას, ვისიც ეშინიათ, თავიდან ირიდებენ უშუალოდ ორიენტზე, მათ საზოგადოებებზე დაკვირვებასა და ემპირიულ მონაცემებზე დაყრდნობით ობიექტური, მეცნიერული აზრის ჩამოყალიბებას. შესაბამისად, უცხო და საშიში კულტურა რჩება მასზე მიკერებული იარლიყებისა და სტერეოტიპული ხატების გამოვლინებად.

მე-19 საუკუნეში დასავლეთში ყალიბდება რასისტულ ნიადაგზე შექმნილი სტერეოტიპული ხატი აზიელებისა, რომელიც ,,ყვითელი საფრთხის“ სახელითაა ცნობილი. როგორც ისტორიკოსი რიჩარდ ევანსი წერს, მე-19 საუკუნის ფრანგ ბურჟუებში აზიელები აღიქმებოდნენ ქაოსისა და უბედურების მომტანებად; აგრეთვე, სწორედ მათ ადანაშაულებდნენ ევროპაში ქოლერას გავრცელებაში, რადგან ,,ყვითელ საფრთხეს“ ღარიბს, განუვითარებელს, უწმინდურსა და ბინძურს უწოდებდნენ. ცალკე, ამერიკელები გამოხატავდნენ თავიანთ ზიზღს ჩინელი მუშახელის მიმართ: ჯერ კიდევ 1878 წელს შექმნილ პოსტერში გამოსახავენ ოპიუმის სახლში მყოფ ჩინელებს, რომლებიც ერთგვაროვნად, ამაზრზენად გამოიყურებიან და იატაკზე მსხდომნი ვირთხებს მიირთმევენ; პოსტერის მარჯვენა მხარეს კი ვხედავთ ამერიკელ კაცს,- იგი, სამუშაო ტანისამოსში გამოწყობილი, სახლის კარს აღებს და უყურებს თავის ცოლ-შვილს. პოსტერზე დატანილი არის მნიშვნელოვანი გზავნილიც იმის შესახებ, რომ სწორედ მსგავსი მდგომარეობა, აზიელების განუვითარებლობა, მათი მიუღებელი, ბინძური ცხოვრების წესი განაპირობებს იმას, რომ შეუძლიათ უკიდურეს სიღარიბეში არსებობა და დღეში 40 ცენტის შემოსავლით გადარჩენა, ამერიკელ ადამიანს კი იმავეს გაკეთება არ ძალუძს. ამ შემთხვევაშიც სანახაობრივ მედიაში ჩაშენებული არის აზრი, რომელიც რიგით თეთრკანიან, მშრომელ ამერიკელს გამიჯნავს ორიენტის სიბინძურისგან და ღარიბი ჩინელი მუშებისადმი ზიზღს მათი დემონიზების სახით გამოხატავს. 

საინტერესოა ის, თუ როგორ აისახა ,,ყვითელი საფრთხის“ ფარგლებში ჩამოყალიბებული ხედვა კინემატოგრაფიაზე. მე-20 საუკუნის ამერიკულ კინემატოგრაფიაში ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული არქეტიპი აზიელების წარმოჩენისა გახლდათ ,,მოტაცება“. ზემოთ ხსენებული მოდელი კინემატოგრაფიასა თუ ლიტერატურაში უკვე არსებობდა და გამოიყენებოდა კულტურული ჯახის ან ეგზოგამიური ურთიერთობების შემთხვევაში. საგულისხმოა მოტაცებული თეთრკანიანი ქალის სახე, რომელიც მნიშვნელოვანი გახლდათ იმ თვალსაზრისით, რომ პატრიარქალურ საზოგადოებებში ქალთან ურთიერთობა, სექსუალური კავშირის დამყარება ქონების შეძენისა და საზოგადოებრივი დაწინაურების საშუალებად გამოიყენებოდა. შესაბამისად, კინემატოგრაფიაში ვაწყდებით ორ განსხვავებულ გატაცებულ ქალს: პირველი ,,თეთრკანიანთა მონობის“ იდეას გამოხატავს (ქალს აზიელი ბოროტმოქმედი იძულებით ჩართავს პროსტიტუციაში) და მეორე, როცა ქალს ურთიერთობა აქვს როგორც თეთრკანიან, ისე აზიელ პერსონაჟებთან; მან თავადვე უნდა აირჩიოს საკუთარი მიმართება ორივე მამაკაცისადმი. მეორე შემთხვევაში ქალის სხეული, მასთან სექსუალური ურთიერთობა მოიაზრება კულტურული აღიარების, განვითარების საწინდარად. რაც შეეხება ქალს, ზემოთ განხილულ შემთხვევებში მისი კავშირი არათეთრკანიან ძალასთან გადაგვარების, თეთრკანიანების უპირატესობის დაკარგვის, მათი უმაღლესი საფეხურიდან ჩამოვარდნისა და კულტურული დაღმასვლის, წარწყმედის მომასწავებელია.

,,მოტაცების“ ხაზი გვხვდება ფრენც კაფრას ერთ-ერთ ფილმში “The Bitter Tea of General Yen”, რომელშიც თეთრკანიანი ქალი, ჩინეთში ჩასული მისიონერზე დასაქორწინებლად, გენერალ იენის ტყვე აღმოჩნდება. ტყვეობის განმავლობაში ის ცდილობს გენერლის ქრისტიანობაზე მოქცევას და სექსუალური მიმართება მათ შორის თანდათანობით ვითარდება. ფილმში ჩინეთი ურთიერთსაწინააღმდეგო მახასიათებლებითაა წარმოდგენილი.  რეჟისორი ითვალისწინებს დიდი დეპრესიის გავლენას ამერიკელ მაყურებლებზე და ცდილობს, რომ უცხო, შორეული კულტურა შედარებით მიმზიდველი სახით აჩვენოს, თუმცა ამავდროულად ხაზს უსვამს იმ უკიდურეს სიდუხჭირეს, რომელიც ჩინეთში იდუმალ სამყაროსთან თანაარსებობს. ზემოთ ხსენებული ფილმიც კარგი მაგალითია იმისა, თუ როგორ აღიქმებოდა დასავლელი ქალი ერთგვარ ფულის ერთეულად, კულტურული განვითარების დასათვლელ საშუალებად, რომელსაც შეეძლო წმინდა რასისთვის ჩირქის მოცხება. 

უცხოობისა და შიშის გასაძლიერებლად ან ამავე წარმოდგენების საპირწონედ ჩამოყალიბებულ არქეტიპებად, რომლებიც ლიტერატურასა თუ კინემატოგრაფიაში იჩენდა თავს, შეგვიძლია ორი ძირითადი სტერეოტიპული ხატი გამოვყოთ: ფუ მანჩუ და ჩარლი ჩანი. ორივე მათგანი ნოველების პერსონაჟები გახლავთ, რომელთათვის დამახასიათებელი  იდენტობათა ნაკრები აზიელთა სტერეოტიპულ სახედ ჩამოყალიბდა. სწორედ ამ ორი პერსონაჟისა და მედიის სხვადასხვა ფორმით მათი სახეების განვრცობამ განაპირობა ფილმებში აზიელი პერსონაჟების გაორება, მათი პირადი მიმართებების ორგვაროვნება. თუ ფუ მანჩუ ასახავს ბოროტმოქმედ, თითქმის გაგიჟებულ მეცნიერს, ჩარლი ჩანი დეტექტივია, რომელიც მთავარ გმირად გვევლინება ხოლმე. სწორედ ამიტომ მე-20 საუკუნის ამერიკული ფილმების უმეტესობაში აზიელი მამაკაცები მათ მიერ დატყვევებული თეთრკანიანი ქალის მიმართ ამჟღავნებენ როგორც მოწიწებას, ისე თავაშვებულ, უჩვეულო სექსუალურ ფანტაზიებსა და მიმართებებს. სტერეოტიპული ფუ მანჩუ გენიოსია, მას არ აქვს ფინანსური პრობლემები, საუბრობს უამრავ ენაზე, კარგად იცნობს ადამიანისა და საზოგადოების ბუნებას, თუმცა უნდა გავითვალისწინოთ, რომ მისი ცოდნის წყარო დასავლეთია. ამგვარად ორიენტალისტური ხედვაა გამყარებული იმის შესახებ, რომ, მიუხედავად განათლებისა, დასავლურ კულტურასთან ზიარებისა, აზიელი პერსონაჟი მაინც ბოროტმოქმედი ხდება, ანუ არ აქვს მნიშვნელობა დასავლურ საზოგადოებასთან შერწყმის ხარისხსა და კულტურასთან რაც შეიძლება დაახლოებას; შემეცნება, დასავლური უზენაესობა მისთვის მიუწვდომელია, ის სამუდამოდ ,,სხვა“ იქნება. 

 ორიენტალიზმისთვის მნიშვნელოვანი გახლავთ ორიენტის კულტურასთან ერთად მისი მიწისთვის, ბუნებისა და გარეგნული მახასიათებლებისთვისაც ოქსიდენტის თვალით დანახული წარმოდგენების მორგება. ამის ერთ-ერთი საუკეთესო მაგალითი არის ჩინური კვარტალი და ამ უკანასკნელის გამოსახვა ამერიკულ ფილმებში. დაახლოებით 1920-იანი წლებიდან დასავლურ კინემატოგრაფიაში ვაწყდებით ჩინური კვარტლის იდუმალ ისტორიებს, ჩინელ ბოროტმოქმედებს, რომლებიც აქ, სადაც მრავლადაა ოპიუმის სახლები და დანაშაულებრივი დაჯგუფებები, უსაფრდებიან საკუთარ მსხვერპლებს. აღსანიშნავია, რომ ჩინური კვარტლის იდეა მხოლოდ ჩინურ კულტურასთან არ გახლავთ შერწყმული; იგი ფილმებში დამკვიდრებული შორეული აღმოსავლეთის კულტურების ორიენტალისტური ხედვის ნაზავია.

ორიენტი: ეგზოტიკური, მიმზიდველი და ფემინური

ედვარდ საიდის მიერ ჩამოყალიბებულ ორიენტალიზმის თეორიაში საინტერესო გახლავთ ბუნებისა და მამაკაცების ფემინიზაცია. ორიენტალისტი ორიენტის აღწერისას ითვალისწინებს იმას, რომ თავად უპირატესია. მისი მიზანია, დაუმტკიცოს მკითხველს აუცილებლობა ოქსიდენტის მიერ ორიენტის დაპყრობისა. შესაბამისად, ორიენტი წარმოდგენილი უნდა იყოს, როგორც სუსტი, ერთგვაროვანი. მას არ უნდა შეეძლოს თვითაღქმა, მისი ნამდვილი არსი მხოლოდ ოქსიდენტის გავლით უნდა შეიცნობოდეს. ორიენტის ,,სისუსტის“ დასამტკიცებლად კი უნდა შექმნილიყო ხატი ,,ქალური“ მამაკაცებისა, რომლებიც ორიენტის მიწაზე მათთან ერთად მცხოვრებ ქალებს ვერ ევლინებიან მცველებად, ვერ უზრუნველყოფენ მათ კეთილდღეობასა და უსაფრთხოებას. სწორედ ამ დროს შემოდის თავად ოქსიდენტის მამაკაცური სახე, რომელიც უცხო კულტურის წარმომადგენელ ქალს მხსნელად მოევლინება. ამ ლოგიკის გამოხატულებაა თანამედროვე კინემატოგრაფიაში აზიელი მამაკაცების ფემინიზაცია. ანიმაციებსა თუ ფილმებში ისინი გამოისახებოდნენ, როგორც უმოქმედო, მომთმენი პერსონაჟები; ისინი არ იყვნენ უპირატესნი, გახსნილნი და პირდაპირნი. აზიელი მამაკაცების ფემინიზაცია ორი მნიშვნელოვანი იდენტობის განმსაზღვრელის ჩართვას მოიაზრებს სტერეოტიპული ხატის შესაქმნელად: უპირველეს ყოვლისა, უნდა გამოეყენებინათ გენდერული სტერეოტიპები და ჩვეულებები, რომელთა თანახმადაც, ქალები დაქვემდებარებულ ჯგუფს წარმოადგენენ, შემდეგ კი გენდერთან დაკავშირებული რწმენა-წარმოდგენები განსაზღვრული რასის მახასიათებლებად უნდა ექციათ. სწორედ ასე შეიქმნა ცრუ წარმოდგენები იმის შესახებ, რომ აზიელი მამაკაცები ნაკლებად მამაკაცურნი არიან. მათი მახასიათებლები უშუალოდ ებმოდა ოქსიდენტის თვალით დანახული სტერეოტიპული ქალის აღქმას. 

ორიენტი ოქსიდენტისთვის ეგზოტიკური და იდუმალიც გახლავთ. ამერიკულ კინემატოგრაფიაში განსხვავებული რასის პერსონაჟებს შორის რომანტიკული ურთიერთობები მხოლოდ დაპყრობითი პოლიტიკის სიმბოლური ასახვით არ შემოიფარგლება; აზიელი ქალები ხშირად უცხო, იდუმალი და საინტერესო კულტურის გასაღებადაც ევლინებიან თავიანთ მეწყვილეებს. მსგავს სიყვარულის ისტორიებს უმეტესად თან გასდევს ტრაგიკული ხაზი, ფატალიზმი, რომელიმე მეწყვილის სიკვდილი და რასობრივი სხვაობის უგულებელყოფის სანაცვლოდ მიღებული მსგავსი სასჯელი ან რასობრივი სტატუს-კვოს აღდგენა, რომელიც ბედნიერი დასასრულით გამოიხატება და რომლის დროსაც ორიენტის წარმომადგენელი ვალდებულია საკუთარი იდენტობის ნაწილის შერწყმასა და ამერიკანიზაციას შეეგუოს. სწორედ იდუმალი და მიმზიდველი კულტურის რომანტიზებას ვაწყდებით ამერიკულ ფილმში “Sayonara”, რომელშიც კორეის ომში მონაწილე ამერიკელი საჰაერო ძალების მფრინავსა და იაპონელ ქალთა მიუზიკლების შემსრულებლის სიყვარულის ისტორიას ვეცნობით. აღსანიშნავია, რომ თეთრკანიანი პერსონაჟები კაბუკის ან იაპონურ ქალთა მიუზიკლების შემსრულებლებს ეტრფიან, რაც კიდევ ერთხელ უსვამს ხაზს იმას, რომ ეს პერსონაჟები იაპონურ კულტურას, მის იდუმალებას, ეშხსა და თავისებურებებს გამოხატავენ.

ბოლო რამდენიმე ათწლეულის განმავლობაში განსაკუთრებით გაძლიერდა ტექნო-ორიენტალიზმი. ფუტურისტულ ფილმებში პერსონაჟებს ხელოვნური ინტელექტისა თუ უცხოპლანეტელთა ძალების დახმარებით ენიჭებათ ზეადამიანური, ტექნოლოგიების მახასიათებლები. მსგავსი მიმდინარეობა ტექნო-ორიენტალიზმთანაც არის დაკავშირებული, რაც გულისხმობს სტერეოტიპული ხატის არა წარსული, ისტორიული ნიშნებითა და კუთვნილებებით ჩამოყალიბებას, არამედ ორიენტის მომავლის სტერეოტიპული ხატის შექმნას. ამ შემთხვევაში აზიელი პერსონაჟები ისევ იდუმალი გმირების როლს ასრულებენ,- მათი პირადი მიმართებები და მიზნები ნაკლებად იკვეთება ხოლმე; ისინი აუხსნელი, მისტიკური სცენების დროს ჩნდებიან ეკრანზე, თუმცა მათი კავშირი მიმდინარე მოვლენებთან ბუნდოვანი რჩება. უმეტესად ისინი ფლობენ უჩვეულო ცოდნასა და შესაძლებლობებს, განსაკუთრებით რობოტიკისა და ტექნოლოგიების სფეროში, კარგად იციან მათემატიკა და წამიერად შეუძლიათ ურთულესი გამოთვლების ზეპირად შესრულება. 

იდუმალებისა და ეგზოტიკურობის ზემოქმედების შესანარჩუნებლად გვხვდება ჩუმი აზიელი ქალი პერსონაჟები, რომელთაც ფილმის მიმდინარეობისას მხოლოდ რამდენიმე ფრაზის წარმოთქმა უწევთ; ისინი არ ამჟღავნებენ იმაზე მეტს, ვიდრე საჭიროა, ბოლომდე არ ჰყვებიან თავიანთ ისტორიებს, რათა მაყურებლისთვის ისევ მიუწვდომელი დარჩნენ. მსგავსი ქალი პერსონაჟები იმეორებენ აზიელთა სტერეოტიპული ხატის კიდევ ერთ არქეტიპს – “Dragon Lady”, რომელიც თავის თავში მოიაზრებს აზიელი ქალების მბრძანებლურ, პრაგმატულ, ცივ და მიუწვდომელ პიროვნებებად დახატვას. მსგავსი სტერეოტიპული პერსონაჟებისათვის დამახასიათებელია განცდების, თანაგრძნობის, ურთიერთობის ნაკლებობა, სიცივე, ხასიათის სიმტკიცე და პირდაპირობა. თუმცა ფილმების უმეტესობაში მსგავსი პერსონაჟების სიუჟეტური ხაზი, მათი განვითარება არასრულყოფილია, რადგან ისინი მხოლოდ სექსუალური მიმზიდველობისა და იდუმალების მხრივ  არიან წარმოდგენილი. 

ბოლოთქმა 

მე-20 საუკუნის მეორე ნახევარში შორეული აღმოსავლეთის ქვეყნების ეკონომიკის სწრაფი ზრდა იწყება. იცვლება ამერიკელთა და იაპონელთა პოლიტიკური კავშირი. ყოველივე ეს განაპირობებს აზიელთა სტერეოტიპული ხატის ცვლილებას,- უსახო, ჯოგის სახით წარმოდგენილი საზოგადოების მიმართ განკერძოებულ, ფარდობით მიდგომას. მიუხედავად ამისა, აზიელი პერსონაჟების შესახებ შექმნილი სტერეოტიპული ხატები, როგორიცაა, მაგალითად, “Dragon Lady” კვლავაც შესამჩენევია. 

თანამედროვე კინემატოგრაფიაში მნიშვნელოვანია წარმომადგენლობის საკითხი. აზიელი ამერიკელები ხშირად გამოთქვამენ უკმაყოფილებას იმის შესახებ, რომ ჰოლივუდის ფილმებში ისეთი პერსონაჟები, როგორიც, მაგალითად, მოტოკო კუსანაგია ფილმიდან ,,ქალი ჯავშანში“, არ უნდა შეასრულონ თეთრკანიანმა მსახიობებმა. ,,ყვითელი საფრთხის“ რასისტული თხრობა  თანამედროვეობაში ,,სანიმუშო უმცირესობის“ ხატმა ჩაანაცვლა. აზიელმა ამერიკელებმა შეძლეს საზოგადოებაში მნიშვნელოვნად დაწინაურება. მათ აქვთ მაღალი ხელფასი, ტექნოლოგიებისა და მედიცინის სფეროში – მრავალი მიღწევა, რამაც განაპირობა კიდეც ,,სანიმუშო უმცირესობის“ მოცემულობის ჩამოყალიბება. მიუხედავად ამისა, ბევრი მიიჩნევს, რომ, თავის მხრივ, ეს ხატიც ორიენტალისტური შინაარსისაა, შეცვლილია მხოლოდ გამოხატვის ფორმა. თუნდაც სახელზე დაკვირვებისას მივხვდებით,- პირი, სხვებს რომ აკვირდება და აფასებს, ისევ თეთრკანიანი ადამიანია, რომელიც უპირატესია და თავად არჩევს იმ საშუალებებს, რომლებსაც ობიექტების, ამ შემთხვევაში კი აზიელი უმცირესობის, შეფასებისას გამოიყენებს. 

ზემოთ მოცემული მსჯელობიდან გამომდინარე, განვიხილეთ აზიელ პერსონაჟთა სტერეოტიპული ხატის სახეცვლილება თანამედროვე კინემატოგრაფიაში, გამოვყავით ჩვეული ნიშან-თვისებები და გავაანალიზეთ ამ მახასიათებლების მიღმა არსებული აზრები, რომლებიც გარკვეული მსოფლმხედველობისა და ცრურწმენების ჩამოყალიბებას უწყობდა ხელს. 

ბიბლიოგრაფია

Blumer, Herbert. Movies and Conduct. New York: The Macmillan Company, 1933. 

Chan, Yuen-Yung Sherry. “The Heathen, The Plague, and The Model Minority: Perpetual Self-assessment of Asian Americans as a Panoptic Mechanism.” Critical Research on Religion, 9(3), (2021): 265-283. https://doi.org/10.1177/20503032211044436

Chen, Chiung Hwang. “Feminization of Asian (American) Men in the U.S. Mass Media: An Analysis of The Ballad of Little Jo.” Journal of Communication Inquiry, 20(2), (1996): 57-71. https://doi.org/10.1177/019685999602000204

Decome, Marion. “The Rise of the Chinese Villain: Demonic Representation of the Asian Character in Popular Literature (1880–1950).”  In Intercultural Masquerade: New Orientalism, New Occidentalism, Old Exoticism, ed. Regis Machart, Fred Dervin, Minghui Gao. Berlin: Higher Education Press, 2016, 119-133. 

Denzin, Norman K. Reading Race. London: Sage Publications, 2002.

Han, Qijun.  ““The Red Menace and Model Minority,” in The Evolution of Chinese Images in American Fiction Films: From Stereotyped Representation to Complex Diversity.” Master’s thesis, Utrecht University, 2009, accessed April 15, 2024. https://studenttheses.uu.nl/handle/20.500.12932/2620?show=full

Le, Khanhlinh. “Hollywood Media and the Model Minority Myth: The Representation of Asian American Masculinity and its Effects.” Master’s Project, The University of San Francisco, 2020. https://repository.usfca.edu/capstone/1019

Marchetti, Gina. Romance and the “Yellow Peril” Race, Sex, and Discursive  Strategies in Hollywood Fiction. Berkeley: University of California Press, 1993. 

Said, Edward W. Orientalism. London: Penguin Books, 2003. 

Said, Edward W. “An Elaborate Account.” In Orientalism: A Reader, edited by A. L. Macfie. New York: New York University Press, 2000.

Wong, Angie. “Simulacra and SimulAsian: The Culture of Hollywood’s Yellow Peril.” Canadian Review of Comparative Literature / Revue Canadienne de Littérature Comparée 49, no. 1 (2022): 208-221. https://doi.org/10.1353/crc.2022.0011.